M-e-e P-e-d

ทุกเที่ยงวัน ในช่วงเวลาพักกลางวันของนักเรียน ผมมักจะเห็นยายมี นางเป็นหญิงชราตัวซูบผอม ใส่ผ้าถุงเก่าๆ และเสื้อคอกระเช้าสีดำอมเทานั่นก็ซีดเปื้อนน้ำหมากเป็นจุดด่างดำ  อายุของนางคงอยู่ในวัย 73 ปี แต่ยังกระฉับกระเฉงหิ้วถุงดำใบใหญ่ค้นถังขยะถังแล้วถังเล่า เพื่อเลือกเอาขวดหรือพลาสติกแม้กระทั่งกระดาษที่พอขายได้บรรจงเก็บลงในถุง นางทำราวกับว่ามันเป็นสิ่งล้ำค่า ขณะที่เด็กๆ ทิ้งขว้างอย่างไม่ไยดี ยายมีหิ้วถุงใบใหญ่สีดำผ่านโรงอาหารทุกวัน นางเป็นส่วนหนึ่งของภาพในความทรงจำที่ต้องเห็นและประสบเจอ

ผมเป็นครูคนใหม่ในโรงเรียนเอกชนแห่งนี้การแสวงหาเพื่อนครูด้วยกันเป็นเรื่องที่ยากพอสมควรครูเกือบร้อยและนักเรียนเป็นพันนั้นพันธะระหว่างกันดูเหมือนมีแต่รูปแบบภายนอก ทำให้ความรู้สึกของครูใหม่เช่นผมยิ่งพบกับความเปลี่ยวเหงามากขึ้น แดดยามเที่ยงวันร้อนร้ายเป็นพิเศษ ผมยังคงนั่งอยู่ที่โรงอาหารเฝ้ามองยายมีเดินเท้าเปลือยบนพื้นถนนอบร่ำด้วยไอแดด นางเดินมาถึงครึ่งทางร่างนั้นพลันส่ายเอนและล้มลงอย่างไม่เป็นท่า
ยายแก่เป็นลม

เสียงของเด็กหลายคนดังขึ้นแต่ว่าไม่มีใครสักคนที่จะเข้าไปช่วยเหลือพวกเขาได้แต่เฝ้ามองเพื่อหาใครสักคนและใครสักคนนั้นก็รอใครอีกคน ด้วยว่าชุดของนางและร่างหมองนั้นทำให้ไม่มีใครกล้าสัมผัส ทุกคนเกลียดความจนและนางเป็นภาพของความยากไร้  เวลาผ่านไป 3 นาทียังไม่มีใครเข้าไปพยุงยายมีสักคน จะว่าไปผมก็เป็นลูกคนจนเหมือนกันศักดิ์ศรีคงพอช่วยเหลือกันได้ ผมลุกขึ้นตรงไปยังร่างของยายมีพยุงเธอให้ลุกขึ้นประคองมายังโรงอาหารที่อยู่ไม่ไกลนัก ใช้เด็กไปห้องพยาบาลจัดหายาแก้วินเวียนมาให้ ผมปฐมพยาบาลจนนางฟื้นและนางมองผมด้วยแววตาขอบคุณ
ยายควรพักผ่อนบ้างนะครับ
ยายอยู่บ้านก็ไม่มีอะไรทำเก็บขยะขายบ้างก็พอได้ใช้นะครู

กลิ่นขยะจากถุงยังโชยเหม็นหรือแม้กระทั่งมาจากร่างของนางด้วยซ้ำ  ครูคนอื่นมองดูผมด้วยแววตายากบรรยายขณะที่มืออีกข้างอุดจมูกเอาไว้  ผมจัดแจงถุงขยะให้ยายมีเสียใหม่ พร้อมสั่งข้าวห่อให้นางไปกิน
กินเถอะยายจะได้มีกำลัง ผมต้องไปสอนหนังสือก่อนนะ
ผมลุกขึ้นยืนด้วยหัวใจปีติอย่างน้อยผมก็ได้ทำในสิ่งที่ควรทำ

บ่ายของวันเดียวกัน ผอ. คนใหม่ของโรงเรียนก็มาถึง นักเรียนครูต่างเตรียมงานต้อนรับซึ่งถูกจัดขึ้นอย่างหรูหราสมเกียรติ ที่อาคารเอนกประสงค์ของโรงเรียนเมื่อท่านมาถึงเสียงตบมือก็กระหึ่มขึ้นดูเหมือนครูอาจารย์จะตบแรงกว่าด้วยซ้ำ ท่านยืนอย่างสง่างามกล่าวสุนทรพจน์ด้วยถ้อยคำละเมียดอุดมการณ์ในการทำงานได้น่าประทับใจ อาจเป็นเพราะท่านเป็นคนที่เก่งในการบริหารการศึกษาและมีดีกรีจบปริญญาเอกมาจากนอก ทุกคนต่างยอมรับด้วยค่านิยมแบบคนไทย

การศึกษาถือว่าเป็นรากฐานสำคัญของชีวิต ผมเพียงมุ่งหวังว่าจะสร้างนักเรียนของเราให้กลายเป็นคนที่มีการศึกษาพร้อมจริยธรรมไม่ใช่มีแต่การศึกษาแต่ขาดหัวใจ ผมขอสัญญากับทุกคนในที่นี้  ว่าจะทำสุดความสามารถเพื่อพัฒนาโรงเรียนของเราให้เป็นหนึ่งในประเทศให้ได้

ผอ.กล่าวจบลงด้วยแววตาที่มุ่งมั่น ตามมาด้วยเสียงตบมือกรูเกรียวดังสนั่นอาคาร  ย่อมเป็นนิมิตหมายอันดีของโรงเรียนที่จะรุดหน้าอีกวาระหนึ่ง

สายตาผมชำเลืองเห็นยายมีอยู่ที่ประตูทางเข้านางคงมารอเก็บขยะหลังงานเลี้ยงเลิก กลุ่มนักเรียนไม่กล้าที่จะเดินเข้าใกล้เพราะความต่ำต้อยทางสังคมที่นางมี ผมสังเกตได้จากแววตาของเด็กนักเรียนเหล่านั้นภาพของนางถูกมองข้ามด้วยเจตนา จริงทีเดียวเด็กเหล่านี้ล้วนเป็นลูกของคนร่ำคนรวย บางคนพ่อเป็นนักธุรกิจชื่อดัง ลูก ส.ส ก็ยังมี ลูกข้าราชการแทบทุกสายงานออกันอยู่ที่นี่  เงินที่เขาใช้จ่ายกันในแต่ละเดือนเยอะกว่าคนเดือนของผมเสียอีก  สายตาที่เขาทอดมองยายมีคล้ายแผ่มาถึงผมด้วย ผมกำลังถูกมองข้าม

ผมคิดถึงตนเองในวัยเด็ก ในโรงเรียนชนบทไกลสังคมเมือง ในชุดเสื้อนักเรียนเก่าๆ กางเกงขาดตูดหรือแม้กระทั่งความเกรอะกรังของขี้มูกไม่นับขี้ไคลที่เป็นพรืดตามคอ  ยามเที่ยงไม่มีโอกาสได้กินน้ำหวานหรือขนมอร่อยๆ  เราจะมีเพียงน้ำในกระติกที่กรอกมาจากบ้าน พร้อมข้าวเหนียวปลาร้าเท่านั้น ดีหน่อยก็มีหนูนาปิ้ง กะปอมปิ้งมาประดับวงข้าวเล็กๆ

ริมชายทุ่งกระถิ่นริมรั่วโรงเรียนจึงเป็นโรงอาหารที่นักเรียนหมั่นไปเด็ดมาจิ้มแจ่ว  ความยากจนทำให้เรารักเพื่อนเป็นธรรมดาทั้งชายและหญิงจะเล่นหัวกันโดยไม่ถือสาในทุ่งนาผืนกว้างมิใช่จำกัดแต่หน้าจอคอมพิวเตอร์ นั่นเป็นภาพที่นานมาแล้วของอดีต ผมเกือบลืมไปล้วซึ่งยายมีช่วยให้ความคิดในวัยเด็กผมกลับมาอีกครั้งหนึ่ง นางทุกข์ยากและหารายได้จากส่วนที่คนอื่นทิ้ง

ผมยังคงทำหน้าที่ของตนเองต่อไปเหมือนครูคนอื่นๆ ต่างคนต่างสอนกันไปตามหน้าที่ พวกเขาล้วนเป็นคนที่ถูกคัดสรรค์มาโดยเฉพาะและแตกฉานในวิชาของตน  พันธะระหว่างครูกับนักเรียนดูเหมือนมีเส้นบางๆมาขีดกั้นเอาไว้ ผมอธิบายไม่ถูกว่าเส้นนั้นเรียกว่าอะไร  แต่มันดูห่างเหินและไม่ผูกพัน มันเหมือนเป็นบริษัทขนาดย่อม เด็กคือวัตถุดิบที่เหล่าครูต้องเจียระไน ให้เป็นอัญมณีขึ้นมา เมื่อหมดชั่วโมงเขาจะไม่สนใจงาน ในเมื่อผลตอบแทนเป็นของบริษัท

ต่างจากครูบ้านนอกเมื่อผมเป็นเด็กความผูกพันนั้นสัมผัสได้ ครูเป็นครูไม่ว่าจะพบเห็นที่ไหนและเราก็เคารพครูด้วยหัวใจที่คารวะจริงๆ  ผมพยายามจะทำตามครูบ้านนอกสนใจและห่วงไยพวกเขา ขณะเดียวกันก็เป็นประหนึ่งเพื่อนของนักเรียนเหล่านี้คอยรับฟังปัญหา ครูหลายคนมองผมแปลกๆ หางตาของพวกเขาฆ่าผมอย่างเห็นได้ชัด มันบ่งบอกว่าไม่มีใครเห็นว่าดีหรอก หรือไม่ก็ทำเป็นเก่งจบใหม่ไฟแรงอยู่ไปอีกสักพักเดี๋ยวก็มอด  ระวังเด็กมันจะขี่คอครู ฯลฯ

ผมอ่านคำตอบจากสายตาครูด้วยกัน แต่ผมก็ยังที่จะทำเพราะผมเกิดมาจากสายไยของพันธะระหว่างมิตรมากกว่าการใช้ชีวิตแบบตัวใครตัวมันในสังคมเมือง  ไม่แปลกที่เขาว่าผมเป็นครูบ้านนอก&.

เวลาผ่านไปรวดเร็วเหลือเกินในขณะที่เราทำงานหรือวุ่นวายกับพันธะรอบข้าง เราถูกขโมยเวลาจากพระผู้เป็นเจ้า จากวันเป็นเดือน ผมแทบลืมวันเวลาเสียด้วยซ้ำบางทีจำไม่ได้แม้แต่วันนี้เป็นวันอะไร ผมเป็นคนเกลียดปฏิทินด้วยเหตุผลหลายข้อ

ขอพูดถึง ผอ.คนใหม่หน่อยเถอะตั้งแต่ท่านเข้ามาโรงเรียนมีการพัฒนาแทบทุกด้าน แม้แต่ครูเองต้องทำงานกันมากขึ้นหอบงานกลับไปทำที่บ้านเหมือนกับมาเป็นนักเรียนอีกหนแต่ว่ามุมมองของนักเรียนที่กลายเป็นครูแล้วนั้นย่อมต่างกันออกไป  อาจเป็นเพราะต้องการเป็นครูดีเด่นของโรงเรียนด้วย ครูทุกคนต่างทุ่มเวลาเพื่องานอย่างเต็มที่เพือชื่อและเสียงที่คนอื่นจะกล่าวถึง

สำหรับผมยังคงใช้ชีวิตไปเรื่อยๆ ไม่ได้มุ่งหวังจะเป็นครูดีเด่น ครูเก่าๆ หลายคนย่อมคิดเข้าข้างตัวเองอยู่บ้างหรอกว่าตัวเองต้องเป็นเต็งหนึ่งทั้งด้านคุณวุฒิ วัยวุฒิ ผมเฝ้ามองพ่อพิมพ์แม่พิมพ์ของชาติเขาตั้งใจในการทำงานจริงๆ  จนไม่มีเวลาให้คนอื่น ครูดีเด่นทุกคนต่างมุ่งหวัง  ผมหรือ?เปล่าหรอกยังไม่คู่ควร&

หลายวันที่ผ่านมายายมีไม่ได้มาเก็บขยะเหมือนเคยภาพในความทรงจำของผมจึงไม่สมบูรณ์แบบ ผมเห็นขยะกองโตแล้วอดคิดถึงแกไม่ได้ ผมคิดถึงภาพหญิงชราป่วยหนักที่นอนซมอยู่บนฟูกเน่ากับอาหารบูดแมงวันตอม  ผมได้แต่เพ่งมองถังขยะเช่นเดียวกันถังขยะมันอาจรอยายมีเข้ามาถามไถ่และปฏิบัติกับมันเยี่ยงมิตร มิตรภาพระหว่างหญิงชราและถังขยะ ผมหัวเราะที่ตนเองคิดได้ถึงขนาดนั้น

วันที่ครูและนักเรียนรอคอยก็มาถึง วันนี้ใครหลายคนจะถูกประกาศว่าเป็นครูที่ดีและนักเรียนที่ควรเอาเป็นแบบอย่าง  งานถูกจัดในอาคาร 3 ซึ่งมันกว้างพอจะจุนักเรียนทั้งหมดได้อย่างสบาย  นักเรียนและครูต่างเข้ามานั่งกันเป็นสัดส่วนครูหลายคนยิ้มแย้มใจดีทักทายนักเรียนอย่างไม่เคยเป็น  บางครั้งเผลอคิดไปว่าครูเหล่านี้จบมาจากอุตสาหกรรมที่เขาผลิตครูหรือเปล่านะ และผมก็เป็นส่วนหนึ่งของอุตสาหกรรมอย่างเลี่ยงไม่ได้เสียด้วยสิ ผลิตภัณฑ์ที่ทุกคนต่างรับรองว่าดีเยี่ยม ก็อย่างว่าล่ะในเชิงของการตลาด  ผมเป็นผลิตภัณฑ์ชิ้นหนึ่งที่หลุดออกมาจากแบบอย่างช่วยไม่ได้

มีแต่ผมเท่านั้นล่ะมั้งที่มาสายเป็นคนสุดท้ายหลังการประกาศครูดีเด่น  ทั้งครูและนักเรียนต่างมองหน้าผมพร้อมทำปากซุบซิบระหว่างกัน ผมไม่เข้าใจว่านั่นหมายถึงอะไร  ผอ.มองหน้าผมยิ้มๆ
รู้ไหมคุณเป็นอาจารย์ดีเด่นของปีนี้ ครูดีเด่นไม่ควรมาสาย
ผม
ผมมองหน้าผอ. ด้วยแววตาเคลือบแคลงและมองสำรวจตัวเอง ความปอนๆ ในชุดเชยๆ ของผมนี่ล่ะมั้งเข้าตากรรมการ
คุณนี่แหละควรได้รางวัลนี้ ผมดีใจด้วย
  ผอ.ยังคงยืนยันพร้อมจับมือผมแสดงความยินดี  ครูหลายคนมองมาที่ผม แววตาของพวกเขายินดีกระนั้นหรือเปล่าเลย
เพื่อเป็นเกียรติต่ออาจารย์มนัสแม่ของผมจะเป็นผู้มอบรางวัล

ผอ.บอกต่อทุกคนด้วยเสียงอันกังวาน เสียงของครูและนักเรียนเงียบลงต่างคนก็ต่างเฝ้ารอเพื่อที่จะมีโอกาสได้เห็นแม่ของผอ.  หญิงในวัยชราในชุดผ้าไหมประดับเครื่องเพชรพราวไปทั้งตัวก้าวขึ้นมาบนเวทีแล้วดวงตาของทุกคนจับจ้องที่นางหลายคนรู้ว่านางเป็นใครแต่ไม่คิดเลยว่านางจะเป็นถึงขนานนี้  ใครล่ะจะไปคิดว่ายายแก่คนเก็บขยะจะเป็นแม่ของ ผอ.

เสียงตบมือดังกระหึ่มขึ้นแววตาของทุกคนที่เพ่งมองยายมีนั้นเป็นแววตาแห่งความชื่นชม ไม่น่าเชื่อว่ามนุษย์มีความสามารถปรับตัวได้รวดเร็วปานนี้&.