M-e-e P-e-d

โฮเวิร์ด  ซินน์ ZNet | Vision & Strategy The Optimism of Uncertainty by Howard Zinn; November 06, 2004

ในโลกร้ายกาจใบนี้  ความพยายามที่จะเกื้อกูลกันมักลางเลือนเมื่อเปรียบเทียบกับสิ่งที่ทำลงไปโดยน้ำมือของพวกที่ครองอำนาจ  แล้วไฉนผมจึงสามารถตั้งมั่นอยู่ในปณิธานและดูเหมือนมีความสุขได้?

ผมมีความมั่นใจเต็มเปี่ยม  ไม่ใช่มั่นใจว่าโลกนี้จะดีขึ้น  แต่มั่นใจว่าเราไม่ควรยอมแพ้ตั้งแต่ก่อนถึงไพ่ใบสุดท้าย  ผมจงใจใช้คำอุปมาอุปไมยนี้  เพราะชีวิตคือการเดิมพัน  การไม่เล่นคือการปิดโอกาสชนะ  การเล่น  การลงมือกระทำ  อย่างน้อยที่สุดย่อมสร้างโอกาสในการเปลี่ยนแปลงโลก

มีแนวโน้มที่ทำให้คิดไปว่า  สิ่งที่เราเห็นในชั่วขณะนี้จะดำเนินต่อไปไม่จบสิ้น  เราลืมเสียแล้วว่า  มีบ่อยครั้งเหลือเกินที่เราต้องตกตะลึงกับการพังทลายอย่างฉับพลันของสถาบันต่าง ๆ  ตกตะลึงที่จู่ ๆ ประชาชนก็เปลี่ยนแปลงความคิดไปราวปาฏิหาริย์  ตกตะลึงกับการลุกฮือขึ้นก่อกบฏต่อต้านทรราชย์อย่างไม่คาดหมาย  ตกตะลึงกับการล่มสลายอย่างรวดเร็วของระบบอำนาจที่ดูเหมือนไม่มีวันแตกพ่าย

สิ่งที่โดดเด่นขึ้นมาจากประวัติศาสตร์นับหลายร้อยปีในอดีตก็คือความคาดเดาไม่ได้โดยสิ้นเชิง  การปฏิวัติล้มล้างระบอบซาร์ในรัสเซีย  ในประเทศจักรพรรดิกึ่งศักดินาที่ล้าหลังที่สุด  มันไม่เพียงทำให้มหาอำนาจจักรวรรดินิยมที่ก้าวหน้าที่สุดยังต้องสะดุ้งเฮือก  แม้กระทั่งเลนินเองยังประหลาดใจจนต้องตะลีตะลานจับรถไฟไปเปโตรกราด  ใครบ้างจะทำนายได้ถึงจุดหักเหอันพิสดารของสงครามโลกครั้งที่สอง  สนธิสัญญานาซี-โซเวียต  (รูปถ่ายอันน่าอดสูของฟอน ริบเบนทร็อปกำลังจับมือกับโมโลตอฟ)  และกองทัพเยอรมันที่ยาตราทะลวงเข้ามาในรัสเซีย  กองทัพที่ดูเหมือนไม่มีวันปราชัย  บันดาลความตายเป็นกองพะเนินเทินทึก  แต่แล้วกลับแตกพ่ายถอยร่นที่ประตูเมืองเลนินกราด  บนชายขอบฝั่งตะวันตกของกรุงมอสโคว์  ตามท้องถนนของเมืองสตาลินกราด  ตามมาด้วยความพ่ายแพ้ของกองทัพเยอรมันทั้งกองทัพ  โดยที่ฮิตเลอร์ต้องไปซุกหัวอยู่ในบังเกอร์ที่เมืองเบอร์ลิน  รอคอยแต่ความตาย?

แล้วจึงกลายมาเป็นโลกหลังสงคราม  โฉมหน้าที่ไม่มีใครเคยคาดคิดล่วงหน้า  ไม่ว่าจะเป็นการปฏิวัติคอมมิวนิสต์ของจีน  การปฏิวัติวัฒนธรรมที่ปั่นป่วนและรุนแรง  ตามมาด้วยจุดเลี้ยวหักเหอีกคำรบ  เมื่อจีนยุคหลังประธานเหมาสลัดทิ้งอุดมการณ์และสถาบันที่เคยยึดมั่นถือมั่นอย่างคลั่งไคล้  หันมาบรรเลงเพลงตามตะวันตก  อ้าแขนรับธุรกิจทุนนิยม  ทำเอาทุกคนสับสนงงงวยจนหัวหมุน

ไม่เคยมีใครทำนายถึงการแตกสลายของจักรวรรดินิยมในโลกตะวันตกเก่าที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วหลังสงคราม  หรือรูปแบบสังคมแปลกใหม่แบบต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นมาในประเทศที่เพิ่งได้เอกราช  นับตั้งแต่สังคมนิยมหมู่บ้านแบบอ่อน ๆ ในแทนซาเนียของ (จูเลียส) ไนเยียเร  ไปจนถึงความบ้าคลั่งของอีดี้  อามินในประเทศอูกันดาที่อยู่ติดกัน  สเปนกลายเป็นความน่าพิศวง  ผมยังจำได้ดี    ทหารผ่านศึกคนหนึ่งของกองพลน้อยอับราฮัม  ลินคอล์นเคยบอกผมว่า  เขาวาดภาพไม่ออกเลยว่า  ลัทธิฟาสซิสต์ของสเปนจะถูกโค่นล้มลงได้อย่างไร  โดยไม่ต้องมีสงครามนองเลือดอีกครั้ง  แต่หลังจากนายพลฟรังโกเสียชีวิต  ระบอบประชาธิปไตยรัฐสภาก็เกิดขึ้น  เปิดกว้างต่อนักสังคมนิยม  คอมมิวนิสต์  อนาธิปไตย  ทุก ๆ คน

หลังจากสงครามโลกครั้งที่สองยุติ  โลกเหลืออภิมหาอำนาจสองประเทศที่แบ่งเขตอิทธิพลและต่างฝ่ายต่างควบคุมบริวารของตน  ต่างแก่งแย่งแข่งขันกันครองอำนาจทางทหารและการเมือง  กระนั้นก็ตาม  สองอภิมหาอำนาจยังไม่สามารถควบคุมทุกอย่างได้ดังใจ  แม้แต่ในซีกส่วนของโลกที่อยู่ภายใต้เขตอิทธิพลของตน  ความล้มเหลวของสหภาพโซเวียตที่จะยึดครองอัฟกานิสถาน  การตัดสินใจถอยทัพหลังจากเปิดฉากรุกรานอย่างน่าทุเรศมาเกือบทศวรรษ  คือตัวอย่างอันพึงสังวรณ์ว่า  แม้กระทั่งการครอบครองอาวุธนิวเคลียร์ก็ไม่ใช่หลักประกันที่จะทำให้ได้ชัยชนะเหนือประชาชนที่เด็ดเดี่ยว  สหรัฐอเมริกาเผชิญหน้ากับความจริงนี้เช่นกัน  มันเปิดฉากทำสงครามเต็มพิกัดในอินโดจีน  ทิ้งระเบิดปูพรมบนคาบสมุทรเล็ก ๆ อย่างเหี้ยมโหดที่สุดในประวัติศาสตร์โลก  แต่แล้วก็ยังถูกบีบคั้นจนต้องถอยทัพออกไป  ในพาดหัวข่าวหนังสือพิมพ์ทุกเมื่อเชื่อวัน  เราพบเจอตัวอย่างอื่น ๆ ที่สะท้อนให้เห็นความล้มเหลวของฝ่ายที่เชื่อกันว่าทรงอำนาจ  แต่กลับไม่สามารถมีชัยเหนือฝ่ายที่เชื่อกันว่าไร้อำนาจ  อาทิเช่น  ในบราซิล  ขบวนการแรงงานและคนจนรากหญ้าสำแดงพลังเลือกประธานาธิบดีคนใหม่ที่ปฏิญาณว่า  จะต่อสู้กับอำนาจบรรษัทที่คอยจองล้างจองผลาญ

เมื่อดูรายการยาวเหยียดของเรื่องน่าประหลาดใจที่มีอยู่มากมายมหาศาล  เห็นได้ชัดว่าเราไม่ควรทอดทิ้งการต่อสู้เพื่อความยุติธรรม  เพียงเพราะอำนาจเปลือกนอกที่ล้นเหลือของคนมีปืนและมีเงินที่ดูเหมือนตั้งหน้าตั้งตายึดเจ้าสองสิ่งนี้ไว้อย่างไม่ยอมละวาง  ครั้งแล้วครั้งเล่าที่ประวัติศาสตร์พิสูจน์ให้เห็นว่า  อำนาจที่มีแต่เปลือกเหล่านี้เปราะบางแค่ไหน  เมื่อต้องเผชิญหน้ากับคุณค่าของความเป็นมนุษย์ที่ชั่งตวงวัดไม่ได้เมื่อเปรียบกับลูกระเบิดและดอลลาร์  ทั้งความยึดมั่นในจริยธรรม  ความเด็ดเดี่ยว  ความสามัคคี  การจัดตั้งองค์กร  ความเสียสละ  ไหวพริบปฏิภาณ  ความปราดเปรื่อง  ความกล้าหาญ  ความอดทน  ไม่ว่าคนผิวดำในแอละแบมาและแอฟริกาใต้  ชาวนาในเอลซัลวาดอร์  นิการากัวและเวียดนาม  หรือกรรมกรกับปัญญาชนในโปแลนด์  ฮังการีและแม้แต่ในสหภาพโซเวียตเอง  การชั่งตวงวัดความได้เปรียบเสียเปรียบของดุลอำนาจไม่สามารถเหนี่ยวรั้งประชาชนที่เชื่อมั่นว่า  ภารกิจของตนคือความชอบธรรม

ผมพยายามอย่างยิ่งที่จะไล่ตามเพื่อนฝูงให้ทันในแง่ของการมองโลกแง่ร้าย  (มีแต่เพื่อนฝูงเท่านั้นหรือ?)  แต่ผมมักพบปะเจอะเจอผู้คนที่ทำให้ผมเกิดความหวังอยู่ร่ำไป  ทั้ง ๆ ที่มีแต่เรื่องร้ายกาจเกิดขึ้นทุกหัวระแหงก็ตามที  โดยเฉพาะคนหนุ่มสาวที่อนาคตฝากไว้กับพวกเขา  ไม่ว่าไปที่ไหน  ผมต้องได้เจอคนแบบนี้  และนอกเหนือจากนักกิจกรรมที่มีอยู่น้อยนิด  ดูประหนึ่งยังมีคนอีกหลายร้อยหลายพันคนที่เปิดใจกว้างต่อแนวความคิดใหม่ ๆ    เพียงแต่พวกเขามักไม่รู้ว่ามีกันและกันอยู่เท่านั้นเอง  ดังนั้น  ขณะที่พวกเขายืนหยัดต่อสู้  พวกเขาจึงกระเสือกกระสนไปด้วยน้ำอดน้ำทนสุดชีวิต  เปรียบดังซิซีฟัสที่เข็นหินขึ้นภูเขาอย่างไม่มีที่สิ้นสุด  ผมพยายามบอกแต่ละกลุ่มว่า  พวกเขาไม่ได้โดดเดี่ยว  และใครก็ตามที่หมดกำลังใจเพราะการขาดหายไปของขบวนการระดับชาติ  ตัวเขานั่นแหละคือข้อพิสูจน์ถึงศักยภาพในการสร้างสรรค์ขบวนการขึ้นมา

ความเปลี่ยนแปลงอย่างถึงรากถึงโคนไม่ได้มาพร้อมกับเหตุการณ์สะท้านฟ้าสะเทือนดิน  (จงระวังเหตุการณ์ประเภทนั้นให้ดี!)  แต่มันเกิดขึ้นทีละเล็กทีละน้อย  มันคือความน่าประหลาดใจที่ต่อเนื่องตามกันมาไม่มีที่สิ้นสุด  มันคือเส้นทางคดเคี้ยววกวนที่นำพาไปสู่สังคมที่น่าอยู่กว่านี้  เราไม่จำเป็นต้องสร้างวีรกรรมยิ่งใหญ่เพื่อมีส่วนร่วมในกระบวนการสู่ความเปลี่ยนแปลง  การกระทำเล็ก ๆ น้อย ๆ  ของคนหลายล้านคน  เมื่อรวมเข้าด้วยกัน  สามารถเปลี่ยนแปลงโลกได้  ต่อให้เราไม่  "ชนะ"  มันก็ยังมีความสนุกและความเต็มอิ่มที่ได้รู้ว่า  เราได้ร่วมแรงร่วมใจกับคนดี ๆ อีกมากมายในบางสิ่งบางอย่างที่มีคุณค่า  เราจงมีความหวังเสมอ

ใช่ว่าคนมองโลกในแง่ดีต้องเป็นเหมือนนักผิวปากเจ้าสำราญที่ไม่รู้เดียงสาในยุคทมิฬ  การมีความหวังท่ามกลางกลียุคไม่ใช่แค่ความโรแมนติกโง่เขลา  แต่มันตั้งมั่นอยู่บนข้อเท็จจริงที่ว่า  ประวัติศาสตร์มนุษย์คือประวัติศาสตร์ที่ไม่ได้มีแค่ความป่าเถื่อนโหดร้าย  แต่ยังมีความเห็นอกเห็นใจ  ความเสียสละ  ความกล้าหาญ  ความเอื้ออารี  เราเลือกเน้นด้านไหนในประวัติศาสตร์อันซับซ้อนนี้  นั่นแหละคือสิ่งที่จะกำหนดชีวิตของเรา  หากเรามองเห็นแต่ความเลวร้าย  มันจะทำลายศักยภาพจนเราทำอะไรไม่ได้เลย  แต่หากเราจดจำถึงเวลาและสถานที่ต่าง ๆ ที่ผู้คนปฏิบัติตัวอย่างน่าชื่นชม  --ซึ่งมีอยู่มากมาย--  มันจะทำให้เรามีพลังฝ่าฟันต่อไป  และอย่างน้อยที่สุดก็เปิดโอกาสที่จะปั่นลูกข่างโลกใบนี้ให้หมุนไปในทิศทางอื่น  และถ้าเราลงมือกระทำ  ไม่ว่าเล็กน้อยแค่ไหน  เราไม่จำเป็นต้องรอคอยอนาคตอุดมคติยิ่งใหญ่ให้มาถึงหรอก  เพราะอนาคตคือปัจจุบันที่ต่อเนื่องตามกันอย่างไร้ที่สิ้นสุด  และการใช้ชีวิตในชั่วขณะนี้ให้สมดังที่เราคิดว่ามนุษย์ควรใช้ชีวิต  โดยท้าทายต่อทุกสิ่งทุกอย่างที่เลวร้ายรอบตัว  แค่นั้นก็เป็นชัยชนะที่วิเศษสุดแล้ว

โฮเวิร์ด  ซินน์  เป็นนักประวัติศาสตร์ชาวอเมริกัน  ผู้เขียนหนังสือชื่อ  A People's History of the United States    ซึ่งเป็นหนังสือประวัติศาสตร์ที่ดีที่สุดเล่มหนึ่งในโลกเท่าที่เคยเขียนกันมา